Badania naukowe

Projekty finansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki

Sonata 12; 29.09.2017-28.09.2021;

Numer projektu: 2016/23/D/HS4/02961;

Temat projektu: Mechanizmy finansowe w gospodarce wynikające ze zjawiska urban sprawl;

Kierownik projektu: prof. UEK dr hab. Piotr Lityński,

Wykonawcy: prof. UEK dr hab. Piotr Lityński, dr inż. Artur Hołuj, dr Piotr Serafin, dr Krzysztof Jakóbik.

Wyniki projektu NCN:

Mechanizmy finansowe w gospodarce wynikające ze zjawiska urban sprawl; (2016/23/D/HS4/02961)

Żywiołowa suburbanizacja (ang. urban sprawl) jest procesem obserwowanym w obszarach miejskich każdego regionu świata. Pomimo, iż od połowy ub.w. podejmowane są badaniach nad konsekwencjami ekonomicznymi suburbanizacji, to jednak dotychczas nie wypracowano metod identyfikacji żywiołowości, koncentrując się na skutkach ogólnie operacjonalizowanej suburbanizacji. Jako społeczeństwo, nie wiedzieliśmy zatem, czy nieuporządkowana przestrzennie lokalizacja zabudowy w suburbiach wykazuje inne oddziaływanie ekonomiczne, niż zabudowa suburbiów, która pozostaje zwarta. Prezentowane badania, jako pierwsze włączają do wielkoskalowych badań ekonomicznych metody pomiaru morfologii przestrzeni identyfkujące żywiołowość lokalizacji zabudowy. Badaniem morfologicznym objęto 382 gminy o łącznej powierzchni 4,5 tys. km² tj. 15% powierzchni Polski. Obszar ten podzielono siecią kwadratów (dwie siatki o boku 500 m i 1 km). W kwadratach zliczano budynki. Liczba budynków badanego obszaru to 3,8 mln obiektów (25% budynków kraju). Kwadraty z liczbą budynków służyły do obliczenia wskaźników urban sprawl. Wskaźniki urban sprawl wykorzystano w analizach korelacyjnych z wskaźnikami finansowymi. Metody morfologiczne stanowiły podstawę dla badań nad konsekwencjami urban sprawl płynącymi dla: jednostek samorządu terytorialnego, państwa, gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw.

Rezultaty badań przenikają do trzech dyscyplin, wpływając na ich rozwój, tj. do: geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej, ekonomii i finansów oraz nauki o polityce i administracji. Rozwój dyscyplin wyraża się w pierwszej kolejności w stworzeniu metody i pomiarze urban sprawl w dużej skali przestrzennej w Polsce. Rezultaty badań morfologicznych dostarczają liczbowego obrazu rozproszenia zabudowy w blisko czterystu gminach w dwóch przedziałach czasowych (2015 i 2017). Rezultaty te stanowić mogą punkt wyjściowy zarówno dla monitorowania przemian przestrzennych, ale również dla formułowania oceny zmian (pozytywna: zwiększanie zwartości przestrzennej; negatywna: powiększanie rozproszenia).

W dalszej kolejności, rozwój dyscyplin wiąże się z rozwinięciem wiedzy na temat ekonomicznego wpływu i mechanizmów finansowych uruchamianych przez urban sprawl. Wnioski z badań pozwalają stwierdzić, że urban sprawl niekorzystnie wpływa na kondycję finansową jednostek samorządu terytorialnego oraz gospodarstw domowych. Urban sprawl wpływa również na spowolnienie wzrostu gospodarczego na poziomie lokalnym i częściowo również kraju. Z drugiej strony, zaobserwowano pozytywny wpływ zjawiska na kondycję finansową przedsiębiorstw. Nie stwierdzono natomiast negatywnego oddziaływania na budżet państwa. Wiedza ta ma istotne znaczenia dla zwiększania trafności formułowania celów dla polityki publicznej. Znajomość mechanizmów finansowych zwiększa również skuteczność i efektywność realizacji tejże polityki. Zidentyfikowane straty i korzyści oraz mechanizmy finansowe winny bowiem niuansować politykę publiczną adresowaną do problemów generowanych przez urban sprawl. Niuansowanie odnosi się do odpowiedniego potraktowania omawianego zjawiska z perspektywy polityki centralnej i lokalnej. Polityka poziomu centralnego nie powinna bezwzględnie ograniczać urban sprawl, bo on nie ma szkodliwego wpływu budżet państwa. Polityka ta winna koncentrować się na jego kierunkowaniu w formie rekomendacji dla lokalnych polityk przestrzennych. Kierunkowanie to polegać powinno na stymulowaniu powstawania podmiejskich osiedli o strukturze zwartej. Polityka lokalna winna natomiast restrykcyjnie traktować lokalizację rezydencjonalną prowadzącą do pogłębiania rozproszenia zabudowy; wspierać natomiast lokalizację rezydencjonalną skutkującą zwartością struktury. Nieco bardziej liberalnie można traktować zabudowę gospodarczą. Niemniej struktury zwarte przestrzennie maja korzystny wpływ na obciążenia budżetowe gmin umożliwiając im efektywne dostarczanie lokalnych dóbr i usług publicznych, dynamizują rozwój gospodarczy, ale i wykazują wyższą efektywność budżetową jednostek samorządu terytorialnego i kraju. Powstawanie struktur zwartych przyczyniać się będzie do efektywnego wykorzystania potencjału gospodarczego gmin, kraju ale również realizacji preferencji mieszkaniowych gospodarstw domowych i ich kondycji finansowej.

 

Badania statutowe

Temat projektu: Miasto i wieś – tożsamość i przestrzeń w XXI wieku;

Kierownik projektu: prof. dr hab. Aleksander Noworól.

Wykonawcy: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz, prof. UEK dr hab. Bogusław Luchter, dr Patrycja Brańka, dr inż. Artur Hołuj, dr inż. Mateusz Ilba, dr inż. arch. Dorota Jopek, dr inż. arch. kraj. Laura Kochel, prof. UEK dr hab. Piotr Lityński, dr Monika Musiał Malago’, dr inż. Agnieszka Petryk, dr Marcin Semczuk, dr Piotr Serafin, dr inż. Paulina Śliz, mgr inż. Piotr Węgrzynowicz, dr inż. arch. Agnieszka Włoch – Szymla, dr Bernadetta Zawilińska, dr inż. Magdalena Zdun, dr Mateusz Malinowski;